Hava Kompresörü
Hava kompresörü genel olarak tüm kompresör çeşitlerini içine alan genel bir kavramı karşılamaktadır. Hava kompresörleri soluduğumuz normal havanın ya da havanın içinde bulunan başkaca gazların sıkıştırılması sonucu basınçlı hava elde etmeye yarayan makineye verilen isimdir. Temel olarak kullanılmakta olan hava kompresörlerini; vidalı kompresör, pistonlu kompresör, santrifüj( turbo) kompresör olarak sıralamak yanlış olmayacaktır. İhtiyaç duyulan alana göre başkaca çeşitli kompresörler bulunmaktadır, fakat genel olarak sıraladığımız bu kompresörler daha çok tercih edilmektedir. Kompresörlerden ayrı olarak yine basınçlı hava üretmeye yarayan sistemler bulunmaktadır. Bunlar; basınçlı hava tankları, basınçlı hava kurutucuları, basınçlı hava hattı filtreleri, basınçlı hava dağıtım sistemleri bunlar kompresörün ek olarak sunulmakta olan sistemlerdir.
Hava kompresörleri birçok alanda kullanılmaktadır. En basit ve göz önünde bulunan örnek olarak araba lastiklerinin şişirilmesinde kullanılmaktadır. Araba lastiklerinin içi basınçlı hava ile şişirilmektedir. Sıkıştırılmış hava mekanik sisteme sahip araçlar, makineler ve benzeri alanlarda kullanılmaktadır. Bu sistemlere pnömatik denilmektedir. Kompresörü genel olarak inceleyecek olursak halk arasında 500 litrelik hava kompresörü olarak bilinmekte olan fakat normalde böyle bir hava verimine sahip olan bir kompresör bulunmamaktadır. Piyasada 400 litrelik ve 1800 litrelik hava verimine sahip olan kompresörler 500 litrelik bir hava tankı üzerine monte edilerek satılmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta bu 500 litrelik hava tankı ihtiyaç duyulan yani tüketilmekte olan basıncı karşılamak konusunda bir etkiye sahip değildir. Anlaşılacağı üzere 500 litrelik bir hava tankı olarak piyasada aradığınız kompresör ihtiyacınızı gidermeyebilir. Bu hususa dikkat edilmesi gerekecektir.
Kompresörden sisteme veya tanka gönderilmekte olan hava miktarına debi denilmektedir. Kompresörün sisteme gönderdiği hava miktarı kompresörün boyutunun belirlenmesinde etkilidir. Debi hesabında dikkat edilen hususlar ise zaman olarak dakika veya saat, hava akış miktarı olarak da litre veya m3tür. Sıkıştırılan havanın birim yüzeye uyguladığı kuvvetin belirlenmesine basınç denilmektedir. Basınç genel olarak bar olarak belirtilse bile atm olarak da gösterilebilir.
Hava kompresör fiyatları hakkında
Piyasada kompresör fiyatları çok çeşitlilik göstermektedir. Aynı özelliklere sahip gibi gözüken kompresör fiyatları arasında ciddi farklar olabilmektedir. Bu fiyat farkları üretici firmaya göre değişmektedir. Genel olarak da kompresörün üretiminde kullanılan parçalara dikkat edilmesi gerekmektedir. Kaliteli olmayan parçaların kullanılması kompresörün kullanım ömrünü olumsuz etkiyeceği gibi kompresörden elde edilen verimde de düşük olacaktır. Tercih edilecek kompresörde kullanılan parçalar hakkında genel de olsa bir bilgi sahibi olmak daha kaliteli kompresörün seçmenizde yardımcı olacaktır.
Başlıca hava kompresörü türleri
Hava kompresörlerinin en çok tercih edilenlerini 3 başlık altında toplamak faydalı olacaktır.
-Pistonlu kompresörler
-Vidalı kompresörler
-Santrifüj(turbo) kompresörler
Bu temel kompresör türlerinden ayrı olarak, kompresörlerin içerdikleri özelliklere göre bir ayrım yapmak da mümkündür. Bu ayrım ihtiyaç duyulan kompresörün daha kolay seçilmesinde büyük etkisi olacaktır
Bunlar;
-Kompresörün sıkıştırma veya basma kademe sayısı
-Soğutma yöntemi( yani hava, su veya yağdan hangisi kullanılarak soğutma yapılıyor.)
-Yağlanma yöntemi( yağlı veya yağsız olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.)
-Sürme yöntemi( yani motor çeşidi, içten yanmalı, elektrik motoru, buhar ve diğer türler)
-Hazır kompresörler veya müşteri için özel imalat
Kompresörü kullanacağınız alana göre belirlenmiş olan kriterler çerçevesinde kendinize en uygun özelliklere sahip kompresörü seçmeniz elde edeceğiniz verimi olumlu etkileyecektir.
Hava Kompresörlerinin Genel İncelemesi
Pistonlu Kompresörler
Pistonlu hava kompresörleri havanın pozitif yer değiştirmeli esasına dayanır. Demek istenen havanın kapalı hacimli alanda sıkıştırılması ve sıkıştırılan havanın yüksek basınçlı olan tarafa ittirilmesidir. Diğer bir ifade ile düşük basınçlı olan alandan yüksek basınçlı alana doğru bir hava geçişidir. Havanın sıkıştırılmasının devamlılığını kompresörün silindir içerisinde sürekli hareket eden pistonun yer değiştirmesi yatmaktadır.
Pistonlu kompresörün içinde bulunan pistonun tek yöne ya da iki yöne hareket etmesi sonucu sıkıştırılan havaya göre isimlendirilmesi değişmektedir. Yani piston tek yöne hareket ettiğinde hava sıkışıyorsa tek yönde etkili, eğer piston hareket ettiğinde iki yönde de hava sıkıştırması söz konusu ise iki yönde etkili pistonlu kompresör olarak adlandırılır.
Pistonlu hava kompresörlerinin içinde her silindirde otomatik hareket eden yaylı valfler bulunmaktadır. Bu valfler sadece valfin giriş ve çıkışında uygun basınç olduğu zaman açılmaktadır. Emiş valfleri silindir içindeki basınç hava giriş basıncından daha düşük olursa açılmaktadır. Çıkış valfleri ise silindir içindeki basınç kompresör çıkışındaki basınçtan yüksek olunca açılmaktadır.
Kompresörün soğutulması için yağlı ve yağsız, hava ve su soğutmalı yöntemler kullanılmaktadır. Yağlı ve yağsız ayrımı silindir içinde bulunan pistonun etrafında yağ olup olmamasına göre belirlenmektedir.
Vidalı Hava Kompresörleri
Vidalı hava kompresörler de pistonlu kompresörler gibi pozitif yer değiştirmeli kompresörlerdir. Diğer kompresörler içinde en çok tercih edilen kompresör tipidir. Vidalı kompresörler arasında ise daha çok tek kademeli, yağ soğutmalı, çıkıntılı ve oyukları olan çift rotlardan oluşan vida kullanılarak üretilen kompresörlerdir. Bu kompresör tipinin içinde bir çift rotor vardır. Bu rotorun görevi kapalı gövde içine alınan havanın dönerek sıkıştırmaktadır. Pistonlu hava kompresöründe bulunan emme ve çıkış valfleri bulunmamaktadır. Valfler olmadığı için vida rotorlar vida içine yağ enjekte edilerek soğutulmaktadır. Ayrıca vida içinde için de bulunan yağ hava, su veya yağ soğutmalı soğutuculardan geçirilerek soğutulmaktadır. Kompresör içinde çalışan parçalar yağ ile soğutulduğundan bu parçaların sıcaklığı fazla yüksek olmamaktadır.
Vidalı kompresörlerin basit bir tasarıma sahip olması, kullanımdan kaynaklanan aşınan parça sayısı daha azdır, bakım ve çalıştırmasının kolay olması da bu kompresör tipinin daha çok tercih edilmesinin başka bir sebebidir.
Yağsız vidalı hava kompresörleri ise vida içine yağ enjeksiyonunun yapılmamasıdır yani sıkıştırma odasına yağ bulunmaksızın çalışmaktadır. Yağsız çalışan bu kompresör yağsız basınçlı hava üretimi için kullanılmaktadır. Soğutma ihtiyacı ise hava ve su ile karşılanmaktadır.
Santrifüj( Turbo) Kompresörler
Santrifüj kompresörler diğer iki kompresörün çalışma prensibinden farklı olarak çalışmaktadır. Yüksek hızla dönmekte olan impellerin havaya enerji aktarması sonucu elde edilen hava basıncı üreten hava kompresörüdür. İmpel denilen şey ise en az 2 bar ve daha yüksek basınca dayanabilen bir tasarıma sahip olan pervane tarzı parçalardır. Rotor hava basıncını değiştirmektedir. Bu güç sabit yayıcılar sayesinde havanın hızını kesmekte ve fayda sağlayabilecek ihtiyaç duyulan hava basıncına çevirir.
Santrifüj hava kompresörleri savurma prensibiyle yani havayı orta kısımdan emip çevresine doğru savurma prensibine dayanarak çalışmaktadır. Turbo olarak da bilinmekte olan bu kompresör bu kavramı tam olarak karşılamamaktadır. Çünkü turbo kompresörler uçakların gaz tribünlerinin çalışma esasına benzer yapıya sahiptir.
Santrifüj kompresörleri tasarımı gereği yağsız olarak çalışmaktadır. Hızlı şekilde dönmekte olan impelleri yağlamak için kullanılan yağ, hava ile bağlantısını şaft contaları ve atmosferik havalandırma düzeneği nedeniyle kesilmektedir. Son olarak belirtilmeli ki bu kompresörler su soğutma sistemli olarak üretilebilmektedir.
Bu kompresör tipi hızlı ve sürekli olarak çalışmakta olan kompresör tipidir. Bu kompresör yağsız hava basıncı ürettiği için yağsız hava gereken alanlarda kullanım için uygun olacaktır.