Vidalı Kompresör
Kompresör, havayı veya diğer gazları atmosfer basıncından daha yüksek bir basınçla sıkıştırmaya yarayan özel bir makinedir. Kompresörün bir çeşidi olan vidalı kompresör basınçlı hava üretmek için kullanılmaktadır. Vidalı kompresörler piyasada en çok tercih edilmekte olan kompresör çeşididir. Pozitif yer değiştirme esasına dayanan bir temeli vardır. Birçok kompresör çeşidinde piston ve pistona benzer mekanizma bulunurken vidalı kompresörde bu tarz bir düzenek bulunmamaktadır. Düzeneğin içinde birbirine bağlı şekilde bulunan iki tane rotor vardır. Vidalı kompresörün tarihsel gelişiminde ise günümüzdeki şeklinin kazanmasına yardımcı olan Ljungstroms Angturbin ve Alf Lysholm’dur. Uzun yıllar alan çalışmalar sonucunda kompresörün düzeneğinde bulunan erkek ve dişi olarak ayrılmakta olan rotorlarda erkekteki dört lob ve dişide ise 5 yiv kullanmak üzere son şeklini vermişlerdir. Bu yapılan çalışmaya patent alan ikili vidalı kompresörün temel şekline imza atmış olur.
Vidalı kompresör nasıl çalışır?
Vidalı kompresörün çalışma prensibine değinecek olursak eğer normal bir vidalı kompresör birbirine geçmiş iki tane sarmal rotordan oluşmaktadır. Oluşacak basınçlı hava için giriş valfi ve rotorlar arasında bulunan boşluğa vana yardımıyla hava pompalanır. Vidaların dönmesi ile hava sıkıştırılır ve basınç artar. Hava ucu, rotor ve sabitlenmiş olduğu yuvayı içiren montaja denmektedir. Bu terim parçanın ismine bakılmaksızın tüm kompresörler için kullanılmaktadır. Havayı sıkıştırmakta olan parçaya ise airend denilmektedir. Bu parça sadece havayı sıkıştırmaz hava ve yağ karışımını sıkıştırmaktadır. Sıkıştırılan bu karışım karter veya separatör adı verilmekte olan bir tanka aktarılır. Yağ kuvvet kaç prensibi ile havadan ayrılır. Yağdan ayrılmış olan hava depo içerisinde dolandığında havadan daha ağır olan yağ parçalanmaya başlar. Geriye kalan daha küçük parçacıklar halinde olan yağlar ise ayırıcı denilen bölüm sayesinden ayrılır. Bu bölümde yağ ve hava ikiye ayrılmış olarak yollarına devam etmektedir. Hava devam ettiği yolda soğutulma işlemine maruz bırakılır. Devamında ise yağ tekrardan ya havaya döner ya da başka bir bölümde yolculuğuna devam eder. Bu işlemi belirleyen unsur ise yağın sıcaklığıdır. Yağın sıcaklığına göre havaya ya da başka bir bölüme aktarılmasını sağlayan termostatik bir valf bulunmaktadır. Kompresörü çok ısındığı zamanlarda yağ yanmakta ve verimlilik düşmektedir, bundan ayrı çok soğuk çalıştırırsanız da buhar elde etmek için hazırlana kaynamış su yeteri kadar sıcak olmayacaktır. Yağın içinde olması gerektiğinden daha fazla bulunan sıvı kompresör aksamına zarar verecektir.
Basınç kontrol valfi denilen kompresörün kendini yağlamaya yetecek en düşük basınç elde edilene kadar havanın bu alandan çıkmasını engelleyen bir düzenektir. Bu valften ayrı olarak bir yağ filtresi bulunmaktadır. Sisteme zarar verebilecek olan yağın içinde bulunan zararlıları süzmektedir. Ayrıca bir hava filtresi de büyük zararlı parçacıkların içeri girmesini engellemektedir. Bunlardan ayrı olarak da bir tane boşaltma valfi bulunmaktadır. Boşaltma valfinin görevi ise kompresörün minimum düzeyde çalıştığı sırada eşiğin yüksek basıncını sistemden dışarı atmaktır.
Yağsız çalışmakta olan döner sistem ise farklı parçalara sahiptir. Mekanizmanın içinde normalde iki adet hava yastığı mevcuttur ve hava bu iki hava yastığının arasında bir ara soğutucu yardımıyla soğutulur. Genel olarak bu iki hava yastığının vida grubunun dişlileri dişli kutusu denilen yerde bulunur ve bunlar bu bölümde yağlanır. Dişli kutusunun düzgün şekilde çalışmasını sağlayan ve hava yastığının olduğu kısma gelen yağın bu bölümden dışarı çıkmasını sağlamak için seperatör denilen yağın dışarı atılmasını sağlayan makine yardımıyla pozitif basınç uygulanır.
Çalışma prensibinin dışında bir de vidalı kompresörün bölümlerini inceleyecek olursak. 5 bölüm bulunmaktadır. Bunlar; vidalı kompresör, hava tankı, genel maksatlı filtre, soğutucu akışkanlı soğutucu, hassas filtredir. Bunları ayrı ayrı inceleyerek başlayalım.
Vidalı kompresör basınçlı hava ile çalışmakta olan makinelere ihtiyaç duyulan basınçlı havayı sağlamaktadır. Genel olarak 7-8 bar basınç arasında çalışmaktadır. Vidalı kompresörü çalışmasını sağlayan motor gücü, gerek duyulan hava miktarına göre değişiklik gösterir. Bu kompresör yağlı ve yağsız olarak ikiye ayrılmaktadır. Genel olarak ise bu iki tip kompresörden yağla çalışan daha çok tercih edilmektedir. Çünkü bu tür kompresör daha uzun vida çalışma ömrü sağlamaktadır.
Hava tankı, kompresörün sağladığı havanın az ya da çok çekilmesi durumunda oluşmakta olan hava basıncı farklarının sabitlemesini sağlar. Kompresörün içindeki hava basıncının sabit kalmasının sağlayarak amortisör veya akümülatör görevini üstlenir.
Genel maksatlı(ön) filtre, bu filtreler kendilerinden sonra gelen ve kullanılan diğer filtrelerin yükünü azaltmak için tercih edilmekte olan filtrelerdir. Kendisinden sonra gelen bu filtrelerin daha uzun süre kullanılmasını destekler. Bu filtreler yağ, su gibi ve kir, pas, toz gibi ufak tefek parçacıkların tutulmasında görev alır. Bu sayede basınçlı hava sağlayan ana makinenin bu parçacıklardan zarar görmesini ve bozulmasının engellenmesi için önlem alınmış olur. Bu parça boyut olarak 1 ile 5 mikron arasındaki zerreleri filtreler.
Hassas filtre, bu filtre ise basınçlı hava içinde bulunan yağı ve kısmen de olsa nemi tutmakta, çalışan makinenin bu tortulardan korunmasını sağlar. Ayrıca havaya karışan yağ ve benzeri etkiye sahip parçacıklar kompresör kullanılarak imal edilen malzemelere de zarar verecektir.
Vidalı Kompresör neye göre tercih edilmeli?
İhtiyacınız olan kompresörü bulmak için birkaç tane basit kriter işinizin kolaylaşmasını sağlayacaktır. Öncelikle vidalı kompresörünüzün tipini belirlemekle işe başlamalısınız. Yağ enjekteli, yağsız, taşınabilir ve bunların hepsini bir arada bulundurmak üzere dört ayrı tip olarak değerlendirilebilir. Vidalı kompresörün çalışma prensibi anlatılırken bunlara değinilmiştir. Kompresörün tipi belirlendikten sonra ise ayrı çalışma basıncı, motor gücü ve kompresörün kapasitesi olarak 3 kriter daha bulunmaktadır. Bu kriterleri kompresörü kullanacağınız alana göre belirlemeniz kompresörün ömrünü uzatacak ve ayrıca daha verimli şekilde kullanmanızı sağlayacaktır. Bu kriterler çerçevesinde ihtiyacınız olan vidalı kompresörü tercih etmeniz kolaylaşacaktır.
Vidalı kompresör servisi hizmetinde yapılacak bakım seviyesi aşağıda verilmiştir.
Kompresör bakımı
Kompresörünüzden en yüksek verimi almak için ve uzun müddet kullanmak için bakımları aksatılmadan yapılmalıdır. Düzenli olarak gerçekleştirilen bakımlarla kompresörünüzün verimliliğinden memnun kalacaksınızdır. Tip tip değişen bakım seviyesi kompresörün kullanım saatine göre değişiklik gösterecektir. A tipinden başlayarak alfabetik sıraya göre E harfine göre tiplere ayrılmaktadır.
A tipi bakım servisinde, kompresörün iç temizliği, radyatör temizliği, kayış kontrolü, hava ve yağ hortumları kontrolü yapılır, kayışların gerginliği kontrol edilir, gerekirse bunlar ayarlanır, elektrik bağlantıları ve elektrik sistemi kontrolü yapılır.
B tipi bakım kapsamında ise yine A tipi bakımda bulunan aşamalar izlenir ve ayrıca yağ dönüş ve çek valfi kontrolü yapılır, ayrıca bunlara ait filtreler temizlenir. Değiştirilen filtreler ise seperatör, yağ, hava filtreleridir ve kompresör yağı değiştirilir.
C tipi bakım diğer iki bakım ile aynı aşamalara sahip olmakla birlikte değiştirilen parçalar açısından farklılık göstermektedir. B tipi bakım servisinde değiştirilen parçalara ek olarak kayış seti, ince hortumlar, termostatik valf kiti değiştirilir.
D tipi bakım diğer bakım aşamalarını içermektedir. Radyatör temizliği yapılır eğer radyatör bakır ise yenisiyle değiştirilmesi gerekecektir. Göz kontrolü sırasında boru, kablo gibi ezilecek, yırtılacak ya da kırılacak parçalar varsa bunlar değiştirilecektir.
E tipi bakım servisi kapsamında ise diğer tip bakımları kapsamaktadır ve kompresörün genel ve ayrıntılı bakımını içerir.